Korzystna perspektywa podróżowania

Mam wrażenie, że często popełniamy kardynalny błąd w sposobie myślenia o podróżach. Nagminnie słyszy się, że ktoś planuje zaatakować górę, pokonał dystans, zdobył szczyt, ujarzmił morze itp. W frazach tych przejawia się obsesja dominacji nad przyrodą, którą stawia się w opozycji do nas samych. Oto ja, dumny człowiek oparłem się sile natury i pokonałem ją dzięki swej wytrwałości. Tymczasem natura jaka była, taka będzie bez względu na nasze wyimaginowane sukcesy i porażki. Nie musi niczego manifestować ani nam, ani sobie i w tym właśnie tkwi jej nienaruszalna siła. W przeciwieństwie do nas – istot, które stale próbują udowadniać światu, a tak naprawdę samym sobie, własną wartość.

Osobiście preferuję przepuszczać plany i wspomnienia z wypraw przez pryzmat jedności i partnerstwa. Zamiast walczyć z górą, już u jej stóp witam się z nią i szczerze się cieszę na wspólną przygodę. Mając ją za partnera, każdy etap wspinaczki może okazać się równie satysfakcjonujący. Kiedy zostaję dopuszczony na szczyt, nie mam w zwyczaju napawać się swoim zwycięstwem nad naturą; chyba że co najwyżej własną. Po dotarciu na czubek góry Fuji, po kilku godzinach naprawdę ciężkiej przeprawy nocą przez deszcz i śnieg, podziwiając w końcu znad krawędzi krateru wschód słońca, aż wyłem ze szczęścia. Wspaniałe osiągnięcie, niezapomniane przeżycie, którego mogłem doświadczyć nie tylko dzięki własnej determinacji, ale i hojności przyrody. To z nią dzieliłem swój sukces i jej byłem wdzięczny.

 

Nie trzeba jednak heroicznych gestów, żeby przeżyć podobne chwile uniesienia. Przy okazji wizyty w miejscu, w którym natura zachwyca mnie swoim pięknem lub tajemniczością, niezmiennie ulegam jej majestatowi i z radością pozwalam się jej wchłonąć. Na przykład w czasie podróży po niekończących się mongolskich stepach, pewnego ranka wszedłem na jedno ze wzgórz, z których rozpościerał się widok na leżącą po jego drugiej stronie dolinę i otaczające ją uśpione zielone garby. Usiadłem na kamieniu i w ciszy przyglądałem się hipnotyzującemu pejzażowi. Czas przestał istnieć, a ja parokrotnie straciłem poczucie własnej cielesności i stawałem się częścią krajobrazu. Dookoła w trawach tętniło życie całych cywilizacji owadów. Wystarczyło skupić wzrok na porośniętej grubymi źdźbłami traw ziemi, żeby dostrzec między innymi kolonie mrówek i zastępy koników polnych, które niczym Morze Czerwone rozstępowały się przed każdym postawionym przeze mnie krokiem. Po podniesieniu głowy łatwo było jednak nabrać przeświadczenia, że wokół jestem jedyną żyjącą istotą. Cisza i iluzoryczna statyczność krajobrazu mówiły mi, że nic się tu nigdy nie wydarzyło i miejsce to pozostanie nienaruszone już po wsze czasy. Ale wspinające się z zaciekawieniem po moich nogach insekty wyraźnie przypominały mi, że to nieprawda. To miejsce emanowało życiową energią mocniej niż centrum Szanghaju. A ja byłem jedynie gościem, któremu dane było z uśmiechem i przejęciem obserwować ten cichy cud natury.

Opisane powyżej nastawienie dotyczyć może też podróży w miejsca, które z naturą mają niewiele wspólnego. Dużo łatwiej powiedzieć mi, że przeszedłem spektakularny chiński Wąwóz Skaczącego Tygrysa, niż że zwiedziłem Tokio. O ile wąwozowi łatwo wyznaczyć granice i główną trasę, to nie potrafiłbym jednoznacznie wskazać położenia serca metropolii, konkretnego miejsca na mapie, które stanowi o jej wyjątkowości. Skłaniam się ku tezie, że jest to niemożliwe i dlatego w przypadku wypraw do miast (a właściwie po miastach), podobnie jak w przypadku wizyt w parkach narodowych, za odpowiednie nastawienie uznaję próbę wczucia się w klimat danego miejsca. Lubię dostroić się do jego wibracji i dać się jej ponieść, niczym fali. Po raz kolejny okazuje się wtedy, że od celu ważniejsza jest sama droga, a wspomniane przed chwilą kartograficzne rozterki przestają mieć jakiekolwiek znaczenie.

Tego typu doświadczenia znajdują swoje miejsce tak głęboko w sercu podróżnika, że mają moc nieporównywalnie większą od jakiejkolwiek materialnej pamiątki czy podziwu osób trzecich.

 

Przywołane powyżej przeżycia przekonały mnie o popełnianym przez nas błędzie poznawczym, o którym wspomniałem na samym początku. O odcinaniu się przez podróżników od natury i traktowaniu jej jako konkurenta, zamiast partnera. Sam niejednokrotnie opowiadałem o tym, jak musiałem walczyć z żywiołem, teraz jednak coraz częściej zauważam, że potrzeba tej walki była efektem mojej arogancji. Na przykład podczas wyjazdu na Sri Lankę zignorowałem ostrzeżenia o panujących na południu wyspy silnych prądach, które miały wciągać w otchłań Oceanu Indyjskiego nieroztropnych plażowiczów. Przekonany o własnej sile stanąłem wraz z żoną naprzeciw fal, które chwilę później bez najmniejszego problemu bezlitośnie nas spacyfikowały. Byliśmy dla nich niczym więcej, jak tylko niewartymi uwagi dwoma ziarenkami piasku. Oszołomiony uderzeniem zacząłem swój żałosny taniec w wodnym młynie niczym szmaciana lalka. Wyrzucony po kilkunastu sekundach na brzeg, ledwo co łapiąc oddech, zacząłem nerwowo szukać wzrokiem żony. Serce podeszło mi do gardła, nie potrafiłem wstać i utrzymać równowagi. Po trwającej całą wieczność chwili w końcu zobaczyłem ją, ledwo wynurzającą się o własnych siłach spośród spienionych fal. Nie przypominała Afrodyty, w jej powrocie na plażę nie było niczego szlachetnego, ni romantycznego. Początkowy strach przed siłą oceanu z czasem przerodził się w szacunek i towarzyszy nam po dziś dzień.